Memurların Memuriyetle Bağdaşmayan Hâl ve Hareketleri Nedeniyle İlişiklerinin Kesilmesi
- Enes Duman
- 23 Haz
- 3 dakikada okunur
Aday Memurların Memuriyetle Bağdaşmayan Hâl ve Hareketleri Nedeniyle İlişiklerinin Kesilmesini Öngören Kurala İlişkin İtiraz Başvurusu Hakkında Karar:
Ankara Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 56. maddesinin birinci fıkrasında yer alan "...hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmıyacak durumları,..." ibaresinin Anayasa'nın 2. maddesine aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) başvurmuştur. İtiraz, aday memurluktan ilişiğin kesilmesine ilişkin bir işlemin iptali talebiyle açılan davada ortaya çıkmıştır.
İtirazın Konusu:
İtiraz konusu ibare, 657 sayılı Kanun'un 56. maddesinde yer almaktadır. Bu madde, adaylık süresi içinde temel ve hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinde başarısız olanlarla, "hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmayacak durumları", göreve devamsızlıkları tespit edilenlerin disiplin amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile ilişiklerinin kesileceğini düzenlemektedir.
Başvuru kararında özetle, kuralın memuriyetten ilişik kesme gibi ağır bir sonuç öngörmesine rağmen, hangi hâl ve hareketlerin memuriyetle bağdaşmayacak nitelikte olduğuna ilişkin bir belirleme yapılmadığı, somut ölçütlere yer verilmediği ve bu durumun keyfi yorum ve uygulamalara sebebiyet verdiği belirtilerek Anayasa'nın 2. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
AYM'nin Değerlendirmesi:
AYM, kuralı Anayasa'nın 13. (Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması) ve 70. (Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı) maddeleri yönünden de incelemiştir.
Kamu Hizmetlerine Girme ve Kalma Hakkı (Anayasa m.70): AYM, Anayasa'nın 70. maddesinde düzenlenen kamu hizmetlerine girme hakkının sadece kamu hizmetlerine girmeyi değil, kamu hizmetlerinde bulunmayı/kalmayı da güvence altına aldığını belirtmiştir. İtiraz konusu kuralın, aday memurun belirli hâl ve hareketlerine sonuç bağlamak suretiyle kamu hizmetlerinde kalma hakkına sınırlama getirdiği ifade edilmiştir.
Kanunilik İlkesi ve Belirlilik (Anayasa m.13, 2): Temel hak ve özgürlüklerin sınırlanması rejimi olan Anayasa'nın 13. maddesi uyarınca, bu sınırlamaların kanunla yapılması, Anayasa'da öngörülen sınırlama sebeplerine, demokratik toplum düzeninin gereklerine ve ölçülülük ilkesine uygun olması gerekmektedir.
AYM, temel hakları sınırlayan kanunun şeklen var olmasının yeterli olmadığını, yasal kuralların keyfiliğe izin vermeyecek şekilde belirli, ulaşılabilir ve öngörülebilir olması gerektiğini vurgulamıştır. Bu gerekliliğin aynı zamanda Anayasa'nın 2. maddesinde güvence altına alınan hukuk devleti ilkesinin de bir gereği olduğu belirtilmiştir.
Mahkeme, itiraz konusu kuralda ilişik kesmeyi gerektiren "memuriyetle bağdaşmayacak eylem ve davranışlarda bulunma" hâlini oluşturan durumların objektif bir değerlendirme yapmaya imkân vermeyecek, keyfi uygulamalara yol açabilecek şekilde sınırlarının belirsiz olduğunu tespit etmiştir. Kuralın, disiplinsizlik hâllerinin kapsamı, niteliği, ne şekilde işlenebileceği gibi hususları açık ve net olarak düzenlemediği, bireylerin hangi somut fiil ve olguya sonuç bağlandığını öngörebilmelerine imkân tanımadığı belirtilmiştir.
AYM, dolayısıyla kamu hizmetlerinde kalma hakkına sınırlama getiren kuralın belirli ve öngörülebilir nitelikte olmadığı, keyfiliğe karşı yeterince güvence içermediği ve bu nedenle temel hak ve özgürlüklerin kanunla sınırlanması gerekliliğiyle bağdaşmadığı sonucuna ulaşmıştır.
Anayasa'nın 2. Maddesi Yönünden İnceleme: Kuralın Anayasa'nın 2. maddesine de aykırı olduğu ileri sürülmüşse de, bu bağlamda belirtilen hususların Anayasa'nın 13. ve 70. maddeleri yönünden yapılan değerlendirmeler kapsamında ele alınmış olması nedeniyle ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.
İptal Kararının Yürürlüğe Gireceği Gün :
AYM, iptal kararının yürürlüğe gireceği tarihi belirlerken, oluşacak hukuksal boşluğun kamu yararını ihlal edecek nitelikte olduğu gerekçesiyle, iptal hükmünün kararın Resmî Gazete'de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine oybirliğiyle karar vermiştir.
Sonuç: Anayasa Mahkemesi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 56. maddesinin birinci fıkrasında yer alan "...hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmıyacak durumları,..." ibaresinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Ömer Çınar'ın karşıoyuyla OYÇOKLUĞUYLA karar vermiştir.
Karşı Oy Gerekçesi:
657 sayılı Kanun'un 56. ve 57. maddeleri, aday memurluk döneminde başarısızlık, devamsızlık ve memuriyetle bağdaşmayan hâl ve hareketler gibi durumların ilişiğin kesilmesi sebebi olduğunu düzenlemektedir. Aday memurluk döneminin özel bir statü olduğu ve asil memurlara göre daha ağır disiplin yaptırımlarının öngörülmesinin kanun koyucunun takdirinde olduğu belirtilmiştir.
Kanun'un 125/E maddesinin (g) bendinde yer alan "Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak" ibaresinin çok benzer olduğu ve AYM'nin daha önceki bir kararında (E.2013/110, K.2014/8, 16/01/2014) bu ibarenin iptaline ilişkin başvuruyu reddettiği hatırlatılmıştır. O kararda AYM'nin, idarenin faaliyetlerinin çok çeşitli, karmaşık ve değişken olması nedeniyle disiplin fiillerinin tek tek belirlenmesinin güç olduğunu ve yargı kararlarıyla somutlaştırılabileceğini belirtmesi örnek gösterilmiştir.
Her hizmet sınıfı için memuriyetle bağdaşmayan durum ve fiillerin farklılık gösterebileceği, bu nedenle genel bir düzenleme yapılmasının kaçınılmaz olduğu savunulmuştur.
İdari işlemlere karşı yargı yolunun açık olduğu ve belirsiz olduğu ileri sürülen kavramların yargı kararları yoluyla somutlaşacağı belirtilmiştir.
Aday memurların ilişiğinin kesilmesi durumunda üç yıl süreyle memuriyete tekrar başvuru yasağı getirilmesinin, 125. maddede düzenlenen daimi çıkarma cezasından daha lehte bir durum olduğu ve tekrar memur olma fırsatı verdiği vurgulanmıştır.
Bu gerekçelerle, önceki kararla benzerlik taşıyan bu ibarenin de iptal talebinin reddedilmesi gerektiği kanaatiyle çoğunluk görüşüne katılmadığını belirtmiştir.
Yorumlar